ज्ञानेश्वरी तत्त्वकाव्य परिचय -अध्याय अठरावा -मोक्षसंन्यास योग- उत्तरार्ध
ज्ञानेश्वरी तत्त्वकाव्य परिचय -अध्याय अठरावा -मोक्षसंन्यास योग- उत्तरार्ध- त्रिगुणाधारित चातुर्वर्ण्य व्यवस्थेचे ज्ञानेश्वरांनी दिलेले स्पष्टीकरण " ब्राह्मणक्षत्रियविशां शूद्राणां च परंतप"या अठराव्या अध्यायातील एक्केचाळिसाव्या श्लोकाचे स्पष्टीकरण देताना ज्ञानेश्वर प्रथम चातुर्वर्ण्य कोणते हे सांगून नंतर त्रिगुणांशी त्यांचा संबंध उकलून देतात. चातुर्वर्ण्य व्यवस्थेत ब्राह्मण हे मुख्य आहेत. तदनंतर क्षत्रिय आणि वैश्य हेही वेदोक्त कर्म करण्याचे अधिकारी असल्यामुळे ब्राह्मणांच्याच बरोबरीचे आहेत. चौथ्या शूद्रांचा मात्र वेदांशी संबंध नाही पण त्यांची उपजीविका इतर तीन वर्णांवर अवलंबून असल्याने त्या वृत्तीच्या सान्निध्यात श्रुतीने शूद्रांचा इतर वर्णांबरोबर स्वीकार केला आहे. हे स्पष्ट करताना ज्ञानदेव एक सुंदर उपमा देतात. ज्याप्रमाणे फुलाच्या बरोबर श्रीमंत मनुष्य सुताचा वास घेतो, त्याप्रमाणे ब्राह्मणादि तिन्ही वर्णांबरोबर शूद्राचा निकटचा संबंध असल्यामुळे श्रुतीने शूद्राला स्वीकारले आहे. चौथा शूद्रु जो धनंजया । वेदीं लागु नाहीं तया । तर्हीं वृत्ति वर्णत्रया । आधीन तयाची ॥ ८२० ॥ तिये व