Bharati Birje Diggikar

ज्ञानेश्वरी तत्त्वकाव्य परिचय- अध्याय तिसरा-कर्मयोग १. ज्ञानेश्वरांच्या दृष्टिकोनातून अर्जुनाची मन:स्थिती ज्ञानेश्वरांच्या मते दुसर्‍या अध्यायाच्या अखेरीसच अर्जुन मनात आनंदला आहे. स्थितप्रज्ञल़क्षणांमधून श्रीकृष्ण सर्व कर्मांचाच निषेध करत आहेत असे त्याच्या मनाने घेतले आहे.तिसर्‍या अध्यायाच्या सुरुवातीसच अर्जुनाने आपल्या या शंकेचा उच्चार केला आहे त्याच्या मनात उभी राहिलेली ही उपपत्ती अनेक भ्रमांचे मूळ आहे. सांख्ययोग व कर्मयोगाची लक्षणे श्रीकृष्णांनी दुसर्‍या अध्यायात विवरून सांगितली खरी, पण अर्जुनाने आपल्या विशिष्ट मनःस्थितीला अनुकूल असाच त्याचा अर्थ लावला.युद्धाबद्दल तीव्र जुगुप्सा तर त्याच्या मनात निर्माण झालीच होती , त्यातच आपला उचित धर्म कोणता याबद्दलच्या तात्त्विक प्रश्नांचे मोहोळ त्याच्या मनात उठले होते. अशा मन;स्थितीत आपली कर्म व ज्ञानाबद्दलची शंका तो श्रीकृष्णांपुढे मांडत आहे. जर तत्त्वत; कर्म अन कर्ता एकच असेल तर तर घोर कर्मे करावीतच कशाला ? इथे अर्जुनाला असे म्हणायचे आहे की एकदा ज्ञान झाले असेल , वस्तुमात्रांचे यथार्थत्व समजून चुकले असेल , तर कर्मांपासून व्यक्तिने निवृत्त

  फ्रान्सिन स्टर्ले - मिनेसोटा , अमेरिका, जन्म १९५२ ,लेखिका , कव यित्री , शिक्षिका , मार्गदर्शक ; कविता आणि लेखनविषयक वर्कशॉप्सचं आयोजन.  यांची Dreaming of Picasso ही चित्रप्रत्ययदर्शी कविता, एक वेगळ्या प्रकारे चित्रशैलीकविता असंही म्हणता येईल. अतिशय जिव्ह्याळ्याचा हा विषय,त्याला दिलेला स्त्रीवादाचा प्रभावी स्पर्श. मी केलेली ही अनु कृती.   पिकासोचं स्वप्न-   रात्रभर भरभरून कहर शेकडो भौमितिक डोळ्यांचा माझ्या स्वप्नसृष्टीवर रात्रभर रात्ररात्रभर. पाखरं आणि होड्या किडे ठिपके फुल्या की डोळ्यांच्या या जोड्या हिऱ्यांच्या विसंगत कुड्या शून्यांचा गोलवा लपकाभर चांदवा चेहऱ्यावर ओघळावा गालांमधून निखळावा उभा न आडवा कानांखाली लोंबत कपाळाशी झोंबत कागदबाण रोरावत प्रत्येकच डोळा जिवंत आणि टकरावत सांध्यातून उघडे बायकांचे मुखडे त्यांचेच हे तुकडे आई बायको प्रेयसी किती शांत पण वाकडे ठिक-यांच्या ढिगाऱ्यात कळवळते सस्ती यांची उद्ध्वस्ती डोक्याच्या गच्चीत मांडलेली वस्ती निजेतला कहर मग माझीच नजर जोडीचे डोळे शोधते भरभर एवढ्या गर्दीतून झटपट लवकर तर अशी धावेन शोधून शोधून जोड्या अशा लावेन स्

  स्पॅनिश भाषेत लिहिणारे नोबेल विजेते कवी पाब्लो नेरुदा यांची कवी आणि माणूस म्हणून कारकीर्द वादळी आणि वादग्रस्त आहे. त्यांची प्रेमकविताही झंझावाती प्रतिमांनी ओतप्रोत नसेल तरच नवल. मानवी आसक्ती , प्रेम ,विरह आणि पंचमहाभूतांचा विराट खेळ एका कवितेच्या पटलावर. त्यांच्या एका प्रसिद्ध प्रेमकवितेचा इंग्रजी अनुवादावरून मी केलेला हा मराठी अनुवाद , एक प्रयत्न , आणखी एक आवडती अनुकृती. Every day you play with the light of the universe - विश्वाच्या किरणांमध्ये विहरशी उन्मुक्त तू खेळशी  .. विश्वाच्या किरणांमध्ये विहरशी उन्मुक्त तू खेळशी   पाण्यातून फुलांमधून,तरले ! साकारशी भेटशी जो गोरा मुखडा करात धरतो मी रोज लोभावुनी     द्राक्षांचा मधुघोस तो! तरि प्रिये तू आगळी त्याहुनी       तू नाहीस कधी -असू शकत ना,ज्या प्रेमभारात मी   ठेवू का तुज अंथरून पिवळ्या शेवंतीहारांत मी   कोणी नाव तुझे धुक्यात लिहिले दक्षीणताऱ्यांमधे    तू होतीस कशी तुझ्याहीपरती हे आठवू आज दे          ही माझी खिडकी अचानक खुले वाऱ्यामध्ये वादळी छायांच्या जणु मासळ्या तडपती आभाळजाळ्यातळी साऱ्या वावटळी इथे धडकत

ज्ञानेश्वरी तत्त्वकाव्य परिचय -अध्याय दुसरा-सांख्ययोग  १. शोकमग्न अर्जुनाची श्रीकृष्णांनी केलेली कानउघाडणी शस्त्र त्यागून रथाखाली उडी मारून अश्रूपात करणारा महाधनुर्धर .. दुसर्‍या अध्यायात ज्ञानेश्वरांना ऐन युद्धभूमीवर घडणारं एक नाट्यपूर्ण विचारमंथन,जे थेट व्यक्ती अन समष्टीच्या अस्तित्वविषयक गूढ गाभ्यापर्यंत जाते, ते कवीच्या कुंचल्याने चितारायचे आहे. 'जैसे *लवण जळे झळंबले | ना तरी अभ्र वाते हाले | तैसे सधीर परि विरमले | हृदय तयाचे || ' (*लवण- मीठ ) पाण्यात मीठ विरघळू लागावे, वार्‍यात ढगांची पांगापांग व्हावी तसे त्या राजकुमाराचे धैर्ययुक्त पण विरघळू लागलेले कोमल हृदय.त्यात साठलेले अनंत प्रश्न अन असीम उद्वेग.सुविचारी माणसावर युद्धाचा याहून वेगळा काय परिणाम होणार ? शोकमग्न अर्जुनाला त्याच्या त्या महामोहातून बाहेर काढण्यासाठी सर्वप्रथम श्रीकृष्णांनी काय केलं असेल तर त्याची सरळसरळ कानउघाडणी. ते म्हणाले,'तुझे हे वर्तन उचित आहे काय ? तू कोण? हे काय चालले आहे ? तुला काय झाले आहे? काय कमी पडले? काय अडले ? कशासाठी हा खेद ? अरे, अनुचित गोष्टींमध्ये मन न गुंतवता, धैर्य न सोडता झु

Do not go gentle into that good night’’ : Dylan Thomas : एक भावानुवाद ग्रेट ब्रिटन चे महान कवी डायलन थॉमस ( जन्म १९१४- मृत्यू १९५३ )शिक्षण अपुरे सोडून मनस्वी जीवन जगलेल्या या कवीला खूप मान्यता ब्रिटन व अमेरिकेत मिळाली , पण त्या प्रतिभेचा अंत अकालीच व्यसनी व अस्थिर जीवनशैलीमुळे झाला. ‘’Do not go gentle into that good night’’ या त्यांच्या अजरामर अविस्मरणीय कवितेच्या अनुवादाचा येथे आपण आस्वाद घेणार आहोत. या कवितेत ते आपल्या वृद्ध मरणासन्न वडिलांना मनातला  धगधगता संघर्ष वार्धक्यामुळे विझवून अबोलपणे मृत्यूला सामोरे जाऊ नका , शेवटचं बंड करा असं विनवत आहेत तेव्हा जणू आयुष्यभर संघर्ष करणाऱ्या आणि शेवटी विकलांग हताश झालेल्या वार्धक्याची चिरंतन शोकांतिका ते शब्दात उतरवत आहेत.. 'व्हिलानेल‘ या आकृतिबंधात मूळ कविता आहे .अनुवाद जरा वेगळेपणाने पण त्या अंगाने करण्याचा  प्रयत्न केलाय. (Villanelle A French verse form consisting of five three-line stanzas and a final quatrain, with the first and third lines of the first stanza repeating alternately in the following stanzas.