यंत्र-विजय : एक पद्यानुवाद

यंत्र-विजय : एक पद्यानुवाद

(The Triumph of the Machine-: DH Lawrence)

यंत्राच्या विजयाबद्दल ,जो कधी होणार नाही,ते खूप बोलत असतात .. 

सहस्त्र मानवी शतकं झरतात काळाच्या ओंजळीतून,झुडपं उलगडतात

पांढऱ्या पाकळ्यांच्या लपलपत्या जिभांनी रानफुलं सूर्यकिरण चोखतात

मग उजाडतं दु:खाचं एक शतक: सर्व उजाड होतं ,यंत्रं विजयी होतात..

यंत्रं ढकलतात आपल्याला, लोटतात इकडेतिकडे, फैलावत ओसाडी

बगळ्यांची घरटी गदगदा हलवतात आतली फुटून जाईपर्यंत अंडी

दलदली घुसळून काढतात ,भेदरलेल्या बदकांची फडफड पडते उघडी

रानटी हंस निर्वाणीचं गाणं गात आपल्याला सोडून जातात पैलथडी

कठीण दुस्तर आहेत हे भूस्तर,यंत्रं धडधड करत येतात ज्यांच्यावरून

तरीपण काहीकाही हृदयांमध्ये नाही राहता येत त्यांना टिकाव धरून .

त्या कुणाचं ते हृदय,ज्याच्या खळगीत राहतात बुलबुल घरटी करून

शुभ्र हंसांचे थवे पोहत निघतात मांडीच्या नसांतल्या लाल चिखलातून  

एक तगडा बैल गायींसह फिरतो त्याच्या वक्षाच्या गवताळ विस्तारावर   

निरागस कोकरं मेंदूतल्या रंगफुलांमध्ये स्वच्छंद बागडतात प्रहर-प्रहर

नाही मरत हे प्राणी, आत्म्याच्या कोपऱ्यात त्याना ढकलून चेंगरले तर  

निर्वाणीचा आक्रोश करतील ,अवकाशभर त्यांच्या प्राणांतीचे आकांतस्वर

निराश बुलबुल सणाणत उडत आकाशातून तीक्ष्ण स्वरांचे तीर वर्षवेल

श्वेत क्रोधाने धगधगणारा हंस पंख पुन्हापुन्हा आपटून पाणी पेटवेल 

भोळी कोकरं..तीही ताणून माना सापासारख्या विखाराने त्याला पाहतील  

थरथरते शुभ्र चिनार त्याच्यावर काचेसारख्या ठिणग्याठिकऱ्या उडवतील     

जेव्हा करतील असा उठाव त्याच्या आतूनच आत्म्याचे हे आदिम रहिवासी

तेव्हा पुरता वेडा होईल अंध होऊन जाईल तो यंत्रारूढ मानव विजयोल्हासी

कारण कुठलेच यंत्र नसते पोचत आत खोलवर दुर्गम त्याच्या आत्म्यापाशी 

सुटून त्याचा ताबा वळतील आदळतील यंत्रे एकमेकांवर शेवटच्या दुर्धर दिवशी  

असे मोडून पडलेले यंत्र –ढिगारे अन रहदारीची वाहती गुंतवळ चौबाजूने   

मग मोर्चा वळवून राहत्या घरांवरतीच धडका देत येणारी गतिमान इंजिने

ताळ सुटलेल्या यंत्रांचे ते वेडेच आवेग झेलताना खचत जाते समग्र जगणे

पायातूनच घरे ढासळत जातील भ्रामकच होते तर त्यांचे भरभक्कम दिसणे   

मग या उद्ध्वस्तीपासून खूप दूर, दूरवर  आहे एक अंतिम स्थानक

जिथे हळूच पुन्हा उचलून पाहेल एक हंस ठेचून गेलेले दुखरे मस्तक

अवतीभोवती अंदाज घेत पाहात उठेल बळकट पंखांची उभारी जोखत

चंदेरी रेशमी भरारी कोरेल नव्या दिवसावर सूर्याला अभिवादन करत

बुलबुल वर्षवेल पुन्हा तीक्ष्ण स्वर ,पण क्रोधरहित ,आणि ती कोकरे

रंगफुलांना चघळत तीही कुरणात बागडू लागतील कानांत भरून वारे

पृथ्वीच्या मध्यावर त्याच वेळी दूर उठत असेल लोह-ढिगाऱ्यातून धूर

मोडलेल्या विजयी यंत्रांच्या ढिगाचा जिथे साठून राहिला असेल चकणाचूर ...

अनुवाद- भारती..

They talk of the triumph of the machine,

but the machine will never triumph.

Out of the thousands and thousands of centuries of man

the unrolling of ferns, white tongues of the acanthus lapping at the sun,

for one sad century

machines have triumphed, rolled us hither and thither,

shaking the lark's nest till the eggs have broken.

Shaken the marshes, till the geese have gone

and the wild swans flown away singing the swan-song at us.

Hard, hard on the earth the machines are rolling,

but through some hearts they will never roll.

The lark nests in his heart

and the white swan swims in the marshes of his loins,

and through the wide prairies of his breast a young bull herds his cows,

lambs frisk among the daisies of his brain.

And at last

all these creatures that cannot die, driven back

into the uttermost corners of the soul,

will send up the wild cry of despair.

The thrilling lark in a wild despair will trill down arrows from the sky,

the swan will beat the waters in rage, white rage of an enraged swan,

even the lambs will stretch forth their necks like serpents,

like snakes of hate, against the man in the machine:

even the shaking white poplar will dazzle like splinters of glass against him.

And against this inward revolt of the native creatures of the soul

mechanical man, in triumph seated upon the seat of his machine

will be powerless, for no engine can reach into the marshes and depths of a man.

So mechanical man in triumph seated upon the seat of his machine

will be driven mad from within himself, and sightless, and on that day

the machines will turn to run into one another

traffic will tangle up in a long-drawn-out crash of collision

and engines will rush at the solid houses, the edifice of our life

will rock in the shock of the mad machine, and the house will come down.

  

Then, far beyond the ruin, in the far, in the ultimate, remote places

the swan will lift up again his flattened, smitten head

and look round, and rise, and on the great vaults of his wings

will sweep round and up to greet the sun with a silky glitter of a new day

and the lark will follow trilling, angerless again,

and the lambs will bite off the heads of the daisies for very friskiness.

But over the middle of the earth will be the smoky ruin of iron

the triumph of the machine.